مفاصل طبیعی بدن همه انسانها با کهولت دچار سائیدگی و تخریب میشوند. این جرئی از روند طبیعی پیری است. پس مفاصل بدن و از جمله مفصل لگن یا ران عمر محدودی دارند. گاهی بعلت عدم کارآئی مفصل و بی نتیجه ماندن درمان های غیر تهاجمی، ناچار به تعویض مفصل از راه جراحی می شویم. شایع ترین مفاصلی که با جراحی تعویض می شوند مفاصل اندام تحتانی (پا) مانند مفاصل ران و زانو هستند.
اما باید به این نکته نیز توجه کرد که نمیتوان از مفصل مصنوعی عمری ابدی داشت. با تکنولوژی فعلی عمر و زمان کارکرد مفصل مصنوعی ران از مفصل طبیعی کمتر است وهمانند مفاصل طبیعی، این مفاصل هم بعد از مدتی دچار سائیدگی و تخریب میشوند. لذا باید با انجام یک سری از مراقبت های خاص مدت زمان استفاده از آن را افزایش داد. به همین منظور در ادامه به بررسی این نکات ساده اما پر اهمیت می پردازیم:
فعالیت و حرکت:
فعالیت های بدنی شدید و اعمال فشار زیاد بر این مفاصل طول عمر آنها را کاهش میدهد. بعد از جراحی باید از انجام ورزش های شدید بدنی اجتناب کرد. خم کردن شدید مفصل ممکن است موجب دررفتن مفصل شود پس باید از این کار اجتناب کرد.
معمولا بعد از جراحی، بیمار میتواند با واکر یا عصای زیر بغل راه برود ولی تا چند هفته برای انجام کارهای روزمره به کمک نیاز دارد که باید در برنامه ریزی قبل از جراحی به این نکته توجه داشت.
باید تغییراتی در وضعیت محل زندگی بیمار ایجاد کرد و باید اقداماتی را در منزل انجام داد تا از زمین خوردن بیمار جلوگیری کرد. زمین خوردن میتواند موجب شکسته شدن استخوان اطراف مفصل مصنوعی شده و در این وضعیت، درمان شکستگی بسیار مشکل تر و پر عارضه تر از شکستگی در فردی است که مفصل مصنوعی ندارد.
بعد از تعویض مفصل لگن رعایت موارد زیر ضروری است.
در حمام
باید در حمام دستگیره هایی روی دیوار نصب شود تا بیمار در هنگام تغییر وضعیت از آنها استفاده کرده و از لیز خوردن خودجلوگیری کند
صندلی حمام باید پایدار باشد و لیز نخورد
در اطاق ها
دو طرف پله ها باید دستگیره داشته باشند تا بیمار در حین بالا و پایین رفتن از پله از آنها استفاده کند.
تمام فرش های لغزنده و سیم های برق رها شده در کف منزل باید جمع آوری شوند تا احتمال زمین خوردن بیمار کاهش یابد
در هنگام نشستن
یک صندلی مناسب برای بیمار یک صندلی محکم است که محل نشیمن آن زیاد نرم نباشد و در موقع نشستن روی آن در حالیکه کف پاها روی زمین قرار میگیرد نباید زانو ها بالاتر از مفصل ران قرار بگیرند. صندلی باید دو دسته داشته باشد و پشتی آن محکم باشد.
بیمار باید همیشه یک بالشت کمی سفت داشته باشد تا وقتی بیرون از منزل خود بود، روی صندلی ماشین یا مبل یا صندلی بگذارد بطوریکه زانوهای وی پایین تر از سطح مفصل هیپ قرار بگیرد.
صندلی بخصوص صندلی که پشت میز غذاخوری قرار گرفته است باید پایه بلندتر از معمول داشته باشد
در هنگام نشستن بیمار نباید پاهای خود را روی یکدیگر بیندازد چون احتمال دارد با اینکار مفصل ران در برود.
باید برای همیشه از توالت پایه دار (فرنگی) استفاده کرد. ارتفاع محل نشستن این توالت باید کمی بالاتر از معمول باشد بطوریکه در هنگام نشستن بر روی آن، زانوهای بیمار در سطح لگن وی قرار گیرند نه بالاتر از آن
نکات عمومی
برای پوشیدن و درآوردن جوراب و کفش باید از پاشنه کش بلند استفاده کنید تا مفصل ران زیاد خم نشود.
وقتیکه میخواهید بنشینید یا وقتی نشسته هستید به جلو خم نشوید.
نباید سعی کنید وقتی که نشسته اید چیزی را از روی زمین بلند کنید.
مفصل ران خود را از نود درجه یعنی زاویه قائمه بیشتر خم نکنید.
پای خود را بیش از حد معمول به طرف داخل یا خارج نچرخانید بخصوص وقتی به جلو خم میشوید.
وقتی می ایستید یا مینشینید پای عمل شده را جلوتر بگذارید.
وقتی به پشت میخوابید تا حداقل شش هفته باید یک بالشت را بین ساق ها بگذارید تا ران ها کمی از یکدیگر فاصله داشته باشد. خوابیدن به شکم اشکالی ندارد.
درد معیار درستی نیست تا بر اساس آن متوجه شوید آیا حرکتی را میتوانید انجام دهید یا خیر. اگر شک دارید کاری یا حرکتی برای شما مناسب است یا خیر با پزشک خود مشورت کنید.
بیمار ممکن است تا مدتی قدری بیحسی یا گزگز اطراف محل شکاف جراحی خود احساس کند که طبیعی است.
تا وقتی مفصل مصنوعی در بدن وجود دارد هر وقت کار دندانپزشکی برای بیمار انجام میشود باید به دندانپزشک خود اطلاع دهد تا برای مدتی برای وی داروی آنتی بیوتیک تجویز کند چون میکروب ها میتوانند در موقع دستکاری محوطه دهان و دندان در موقع اعمال دندانپزشکی از راه خون به محل مفصل مصنوعی رفته و در آن محل ایجاد عفونت کنند.
ممکن است در فرودگاه ها در حین عبور از دروازه های امنیتی کشف فلز، آلارم اخطار به صدا درآید. باید این نکته را به ماموران امنیتی اطلاع داد و بهتر است از قبل گواهی از پزشک ارتوپد معالج دریافت شود که در بدن فرد مفصل مصنوعی حاوی فلز در ناحیه لگن وجود دارد.
باید همیشه سعی کرد تمرینات سبک بدنی را تا آخر عمر ادامه داد تا حرکات مفصل و قدرت عضلات حفظ شود. بیمار بعد از شش تا هشت هفته میتواند شنا کند که فعالیت ورزشی سودمندی است. دوچرخه سواری روی زمین بدون شیب هم ورزش مناسبی است. ورزش هایی که در آنها به مفصل ضربه وارد میشود مثل تنیس، بدمینگتون، فوتبال و پرش مناسب نیستند. بیمار نباید اشیاء سنگین را حمل کند و بهتر است خریدهای روزانه خود را با چرخ دستی کوچکی به منزل ببرد.
هر چند وقت یکبار تا آخر عمر باید به پزشک معالج ارتوپد مراجعه کرد تا از صحت کارکرد مفصل مصنوعی مطمئن شد. بعضی از مشکلات ممکن است برای مفصل مصنوعی بوجود بیاید که در ابتدا ممکن است علامتی نداشته باشد و فرد متوجه آن نشود. اگر این مشکلات در همین مراحل اولیه درمان نشوند و بیمار تنها هنگامی به پزشک مراجعه کند که ناراحتی برایش ایجاد شده باشد ممکن است وقت را برای درمان مناسب و موثر از دست داده و برای درمان دیر شده باشد. برای پیشگیری از این وضعیت بیمار باید بطور مرتب و با فواصل سالانه مشخص به پزشک جراح ارتوپد خود مراجعه کند تا معاینه شده و در صورت لزوم از لگن وی عکسبرداری انجام شود.
فعالیت و حرکت:
فعالیت های بدنی شدید و اعمال فشار زیاد بر این مفاصل طول عمر آنها را کاهش میدهد. بعد از جراحی باید از انجام ورزش های شدید بدنی اجتناب کرد. خم کردن شدید مفصل ممکن است موجب دررفتن مفصل شود پس باید از این کار اجتناب کرد.
معمولا بعد از جراحی، بیمار میتواند با واکر یا عصای زیر بغل راه برود ولی تا چند هفته برای انجام کارهای روزمره به کمک نیاز دارد که باید در برنامه ریزی قبل از جراحی به این نکته توجه داشت.
باید تغییراتی در وضعیت محل زندگی بیمار ایجاد کرد و باید اقداماتی را در منزل انجام داد تا از زمین خوردن بیمار جلوگیری کرد. زمین خوردن میتواند موجب شکسته شدن استخوان اطراف مفصل مصنوعی شده و در این وضعیت، درمان شکستگی بسیار مشکل تر و پر عارضه تر از شکستگی در فردی است که مفصل مصنوعی ندارد.
بعد از تعویض مفصل لگن رعایت موارد زیر ضروری است.
در حمام
باید در حمام دستگیره هایی روی دیوار نصب شود تا بیمار در هنگام تغییر وضعیت از آنها استفاده کرده و از لیز خوردن خودجلوگیری کند
صندلی حمام باید پایدار باشد و لیز نخورد
در اطاق ها
دو طرف پله ها باید دستگیره داشته باشند تا بیمار در حین بالا و پایین رفتن از پله از آنها استفاده کند.
تمام فرش های لغزنده و سیم های برق رها شده در کف منزل باید جمع آوری شوند تا احتمال زمین خوردن بیمار کاهش یابد
در هنگام نشستن
یک صندلی مناسب برای بیمار یک صندلی محکم است که محل نشیمن آن زیاد نرم نباشد و در موقع نشستن روی آن در حالیکه کف پاها روی زمین قرار میگیرد نباید زانو ها بالاتر از مفصل ران قرار بگیرند. صندلی باید دو دسته داشته باشد و پشتی آن محکم باشد.
بیمار باید همیشه یک بالشت کمی سفت داشته باشد تا وقتی بیرون از منزل خود بود، روی صندلی ماشین یا مبل یا صندلی بگذارد بطوریکه زانوهای وی پایین تر از سطح مفصل هیپ قرار بگیرد.
صندلی بخصوص صندلی که پشت میز غذاخوری قرار گرفته است باید پایه بلندتر از معمول داشته باشد
در هنگام نشستن بیمار نباید پاهای خود را روی یکدیگر بیندازد چون احتمال دارد با اینکار مفصل ران در برود.
باید برای همیشه از توالت پایه دار (فرنگی) استفاده کرد. ارتفاع محل نشستن این توالت باید کمی بالاتر از معمول باشد بطوریکه در هنگام نشستن بر روی آن، زانوهای بیمار در سطح لگن وی قرار گیرند نه بالاتر از آن
نکات عمومی
برای پوشیدن و درآوردن جوراب و کفش باید از پاشنه کش بلند استفاده کنید تا مفصل ران زیاد خم نشود.
وقتیکه میخواهید بنشینید یا وقتی نشسته هستید به جلو خم نشوید.
نباید سعی کنید وقتی که نشسته اید چیزی را از روی زمین بلند کنید.
مفصل ران خود را از نود درجه یعنی زاویه قائمه بیشتر خم نکنید.
پای خود را بیش از حد معمول به طرف داخل یا خارج نچرخانید بخصوص وقتی به جلو خم میشوید.
وقتی می ایستید یا مینشینید پای عمل شده را جلوتر بگذارید.
وقتی به پشت میخوابید تا حداقل شش هفته باید یک بالشت را بین ساق ها بگذارید تا ران ها کمی از یکدیگر فاصله داشته باشد. خوابیدن به شکم اشکالی ندارد.
درد معیار درستی نیست تا بر اساس آن متوجه شوید آیا حرکتی را میتوانید انجام دهید یا خیر. اگر شک دارید کاری یا حرکتی برای شما مناسب است یا خیر با پزشک خود مشورت کنید.
بیمار ممکن است تا مدتی قدری بیحسی یا گزگز اطراف محل شکاف جراحی خود احساس کند که طبیعی است.
تا وقتی مفصل مصنوعی در بدن وجود دارد هر وقت کار دندانپزشکی برای بیمار انجام میشود باید به دندانپزشک خود اطلاع دهد تا برای مدتی برای وی داروی آنتی بیوتیک تجویز کند چون میکروب ها میتوانند در موقع دستکاری محوطه دهان و دندان در موقع اعمال دندانپزشکی از راه خون به محل مفصل مصنوعی رفته و در آن محل ایجاد عفونت کنند.
ممکن است در فرودگاه ها در حین عبور از دروازه های امنیتی کشف فلز، آلارم اخطار به صدا درآید. باید این نکته را به ماموران امنیتی اطلاع داد و بهتر است از قبل گواهی از پزشک ارتوپد معالج دریافت شود که در بدن فرد مفصل مصنوعی حاوی فلز در ناحیه لگن وجود دارد.
باید همیشه سعی کرد تمرینات سبک بدنی را تا آخر عمر ادامه داد تا حرکات مفصل و قدرت عضلات حفظ شود. بیمار بعد از شش تا هشت هفته میتواند شنا کند که فعالیت ورزشی سودمندی است. دوچرخه سواری روی زمین بدون شیب هم ورزش مناسبی است. ورزش هایی که در آنها به مفصل ضربه وارد میشود مثل تنیس، بدمینگتون، فوتبال و پرش مناسب نیستند. بیمار نباید اشیاء سنگین را حمل کند و بهتر است خریدهای روزانه خود را با چرخ دستی کوچکی به منزل ببرد.
هر چند وقت یکبار تا آخر عمر باید به پزشک معالج ارتوپد مراجعه کرد تا از صحت کارکرد مفصل مصنوعی مطمئن شد. بعضی از مشکلات ممکن است برای مفصل مصنوعی بوجود بیاید که در ابتدا ممکن است علامتی نداشته باشد و فرد متوجه آن نشود. اگر این مشکلات در همین مراحل اولیه درمان نشوند و بیمار تنها هنگامی به پزشک مراجعه کند که ناراحتی برایش ایجاد شده باشد ممکن است وقت را برای درمان مناسب و موثر از دست داده و برای درمان دیر شده باشد. برای پیشگیری از این وضعیت بیمار باید بطور مرتب و با فواصل سالانه مشخص به پزشک جراح ارتوپد خود مراجعه کند تا معاینه شده و در صورت لزوم از لگن وی عکسبرداری انجام شود.
علل درد لگن کدام است